به گردآوری عوامل تولید آثار نمایش سینمایی، صحنه ای و استودیویی و هدایت و نظارت بر فعالیت آنها، برای خلق فیلم، تئاتر و برنامههای تلویزیونی و رادیویی «کارگردانی» گفته میشود. شغل کارگردانی مسئولیتهای مختلفی دارد.
کارگردان کسی است که برای تولید یک اثر نمایشی مانند فیلم، تئاتر، سریال، کلیپ و … عوامل گوناگون تاثیرگذار را به طور مناسب دور هم جمع میکند، آنها را هدایت و رهبری میکند تا سناریو و موضوع نمایش به بهترین نحو به اجرا درآید و یک محصول فرهنگی، هنری تولید شود. این عوامل شامل بازیگران، صحنه سازان، صدابرداران و نورپردازان است.
مدیر و مدبر است: کارگردان در واقع رهبر یک گروه است. پس مدیر و مدبر بودن ویژگی اصلی اوست.
ذوق و استعداد هنری و خلاقیت دارد: کارگردان برای تولید محصول جدید، جذاب و هنری باید ذوق و استعداد هنری داشته باشد و با خلاقیت و ابتکار اثری نو بیافریند.
میتواند خود را با شرایط و افراد مختلف تطابق دهد: به دلیل اینکه این شغل با گروهها و افراد متعددی در ارتباط است، صبر وتحمل و پذیرش هر آداب و فرهنگ و تفکری از ویژگیهای کارگردان محسوب میشود. همچنین کارگردان باید تحمل کافی در برخورد با افراد مختلف را داشته باشد و رابطهای دوستانه میان اعضای گروه برقرار کند.
دارای سرعت عمل، دقت و درک عمیق است: کارگردان باید یک اثر نمایشی را به دقت مطالعه و بررسی کند و به همه جوانب آن توجه داشته باشد تا با تسلط بر صحنه نمایش بتواند اثری باورپذیر و نو خلق کند. همچنین گاهی لازم است در زمانی کوتاه تصمیمات بزرگ و مهمی بگیرد. از این رو به سرعت عمل و درک بالایی نیاز دارد.
اطلاعات عمومی قوی دارد: یک اثر جذاب، تاثیرگذار و منطبق بر واقعیت در صورتی تولید میشود که کارگردان اطلاعات علمی، سیاسی و اجتماعی خوبی داشته باشد.
برای ورو د به این شغل، میتوانید دوره کارشناسی کارگردانی را که در دورهای چهار ساله است، در دانشگاه هنر یا دانشکده صدا و سیمای جمهوری اسلامی بگذرانید. در صورتی که کسی که از طریق کنکور سراسری گروه هنر در دانشکده صدا و سیما گرایش کارگردانی پذیرفته شود، از زمان آغاز تحصیل به استخدام صدا و سیما درخواهد آمد. در ضمن میتوانید در مراکز آموزش فیلم سازی، آموزشهای لازم را دریافت کنید. تحصیل در این رشته هزینههایی دارد و لازم است علاقهمندان قبل از ورود به آن این موضوع را در نظر بگیرند. کارگردان سرمایه لازم برای کار خود را از طریق تهیه فیلم یا سریال به دست میآورد؛ هر چند داشتن امکانات مالی میتواند به او خصوصاً در شروع کار و تا زمانی که شناخته می شود، کمک کند. در کل، در این کار نیز تجربه بسیار مهم است.
هر قابلیت و تلاش مفیدی که کارگردان از خود نشان می دهد، عامل موثری است برای ارتقای او در شغلش. علاقهمندان به کارگردانی و دانشجویان و دانش آموختگان این رشته برای پیشرفت و حرکت سریع باید در کنار مطالعات دانشگاهی، مطالعه جانبی و اطلاعات به روز داشته باشند. گذراندن دورههای نظری و مهارتی کوتاه و بلند مدت، انجام دادن کارهای تئاتری و کارگردانی بسیار، کسب تجربه، آگاهی از اوضاع اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و دانستن یک زبان خارجی در رشد و پیشرفت سریع افراد در این شغل بسیار مؤثر است.
کارگردان در میحط کار خود ناگزیر به برقراری ارتباط با افراد بسیاری است. محل و محیط کار او بسته به موضوع و داستان فیلم متفاوت است. این محل از یک فیلم به فیلم دیگر تغییر میکند و کارگردان ناچار است بنا به داستان فیلم در هر نوع مکانی مشغول به کار شود. کارگردان در هر پروژۀ کاری، علاوه بر تعامل با افراد گروه خود می بایست با آهنگ سازان، نویسندگان، نورپردازان، طراحان صحنه، بازیگران، طراحان لباس، روان شناسان، چهرهپردازان و صاحبان سایر مشاغل هنری در ارتباط باشد.
انتخاب متن و بررسی و تجزیهوتحلیل آن
مطالعه فیلمنامه و تبدیل آن به سکانس، صحنه و پلان(چنین متنی دستورالعملی است برای همه عوامل سازنده فیلم که در آن تمامی جزئیات از قبیل زاویه دوربین، اندازه نما، حرکت و گفتار بازیگران، نور، زمان و مکان نوشته شده است)
انتخاب بازیگران و رهبری آنان
انتخاب عوامل پشت دوربین (فیلم بردار، دستیاران، عوامل فنی، گروه دکور، چهره پرداز، عکاس، صدابردار، آهنگ ساز، تدوین کننده، صداگذار) در سینما، عوامل صحنه در تئاتر و عوامل استودیویی در تلویزیون و رادیو
طراحی حرکات صحنه
سفارش دادن موسیقی مناسب و دلخواه به آهنگ ساز
شنیدن و انتخاب یا رد موسیقی ضبط شده
نظارت بر کیفیت دکور، موسیقی، نور و …
ساخت آنونس (معرفی نامه خیلی کوتاهی از فیلم) برای تبلیغ در رسانههای گروهی و سینماها (پیش پرده)
در تئاتر و برنامههای تلویزیونی نمایشنامه و تصویرنامه جای فیلمنامه را میگیرد و کارگردانی به جز در مواردی کیفیتی مشابه دارد.
شهرت، ارضای خواشته های درونی و رشد شخصی ازجمله مطلوبیتهایی است که باعث می شود عدهای این شغل را انتخاب کنند.
کارگردانان امنیت شغلی ندارند و ممکن است حتی چند سال بیکار باشند. در کل باید گفت شرایط و امکانات محدودی برای این شغل و پیشرفت در آن وجود دارد و اگر کارگردان نتواند سرمایه لازم برای کار خود را جذب کند، عملاً نمیتواند کار کند. کار کردن در شرایط بد آب و هوایی و مکانهای پرخطر، خستگی زیاد ناشی از بیخوابی، فشارهای اجتماعی و شکستهای مالی ازجمله محدودیت های شغل کارگردانی هستند.
نمایش و هنرهای نمایشی جذاب و پرورش دهنده روح و روان انسان است. پس ارائه درست میتواند تأثیر آن را صد چندان کند. کارگردان اصلیترین عامل تبدیل کننده فیلمنامه یا نمایشنامه به اثری موفق است. فراموش نکنید که این کارگردان است که متنی (فیلمنامه، نمایشنامه، تصویرنامه و … ) را انتخاب میکند و از بازیگران بازی میگیرد. پس باید عوامل مجربی را پرورش دهد تا بتواند آثاری برجسته و جاودانه در رادیو، تلویزیون، تئاتر و سینما خلق کند.
خانه تئاتر، گروههای درسی سینما و تئاتر در دانشگاهها، بنیاد سینمایی فارابی، موسسه امور سینمایی بنیاد متضعفان، حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز آموزش اسلامی فیلم سازی، و مراکز صدا و سیما میتوانند اطلاعات بیشتری در اختیار شما بگذارند.
منبع: فرهنگنامه مشاغل