به تمام مراحلی که پس از چاپ منجر به تولید کتاب، دفاتر تخصصی (مانند دفتر روزنامه یا دفتر کل)، جعبه، پاکت و از این دست محصولات میشود صحافی میگویند. شغل صحافی دقت بالایی میطلبد.
صحافان به ده گروه تقسیم میشوند : سری سازهای کتاب، کارتن سازها، آلبوم سازها، پلاستیک سازها (سازنده جلد پلاستیکی)، جعبه مقوایی سازها، دفترسازها، پاکت سازها، تک جلدسازها، یادداشت سازها و سری سازها همگی زیرمجموعه صنف صحافان به شمار میآیند.
صحاف کسی است که کار ساخت یا تعمیر جلد کتاب و یا تولید جعبه، پاکت، سررسید و غیره را انجام میدهد. کتابها ممکن است تک جلدی باشند؛ مانند پایان نامه یا کتابهای قدیمی باارزش و آسیب دیده، و یا اینکه با شمارگان بالا برای چاپ سفارش داده شده باشند؛ مانند کتابهای درسی.
صبور و با حوصله است: صحاف باید صبور باشد و کار صحافی را از ابتدای کار تا انتها به بهترین نحو انجام دهد.
تمیز و با دقت است: کار صحافی کاری دقیق و تمیز است مخصوصا زمانی که قرار است یک کتاب قدیمی و باارزش صحافی شود.
به کار خود علاقهمند است: عدهای از صحافان معتقدند بدون داشتن عشق و علاقه به کتاب و کار صحافی این کار با گذشت زمان یکنواخت و خسته کننده میشود و مشکلات باعث میشود که افراد خیلی زود از این جرگه خارج شوند.
داشتن تحصیلات (حداقل در سطح دیپلم) برای ورود به این شغل لازم است اما به هر حال، اگر به این شغل علاقهمندید، باید مدتی به عنوان شاگرد نزد یک صحاف با تجربه کار کنید و مهارتهای لازم را فراگیرید. اگر بخواهید به صورت مسقل در این زمیه فعالیت داشته باشید، باید صلاحیت شما به تایید اتحادیه صحافان برسد. به این منظور بهتر است یکی از افراد قدیمی این صنف شما را تایید کند. سپس کارشناسان صنف صحافی از شما سوالات فنی و تخصصی میکنند. در صورتی که در این آزمون قبول شوید، به شما مجوز کار داده میشود. برای شروع کار باید شرایط محیط کارتان یزبه تایید بازرسان اتحادیه صحافان برسد.
هرچه مهارت و تجربه شما بیشتر شود، در این کار شناخته شدهتر میشوید و با سرعت بیشتری پیشرفت میکنید. همچنین با داشتن تجربه و امکانات مالی میتوانید به صورت مستقل کار کنید.
محیط کار صحافی محلی سرپوشیده مانند کارگاه، سوله یا شرکت است. همانطور که گفت شد، در صحافی ده رسته وجود دارد که بر اساس قوانین صنف صحافان برای آنها فضاهای کاری متفاوتی در نظر گرفته شده است؛ مانند متراژ مناسب برای کار با دستگاهها، تهویه، نور مناسب و مرطوب نبودن. فضای کار صحافان به تعداد و چگونگی کار دستگاههای آنها نیز وابسته است. صحافان معمولا با چاپخانهها، فروشندگان مواد اولیه و توزیع کنندگان در ارتباطاند.
وظایف صحاف بر اساس رشتهای که در آن کار میکند، متفاوت است. بخشی از کار صحافی با دستگاه انجام میشود و بخش زیادی از آن نیز به مهارت و هنر دست صحاف وابسته است. وظایف او عبارت اند از:
گرفتن سفارش کار
تهیه مواد اولیه و خام
کار با دستگاههای صحافی و در صورت نیاز برطرف کردن اشکالات کار
ساخت جلد و چاپ روی آن
جلدگذاری
تحویل کار و فروختن اجناس به مغازهداران و توزیع کنندگان.
صحافان به حفظ کتابهای تاریخی و قدیمی کمک بزرگی میکنند. برخی از آنان به دلیل تجربه فراوان، جذب کتابخانههای بزرگ و مراکز تاریخی میشوند و وظیفه مهم نگهداری و تعمیر آثار ارزشمند ملی بر عهده آنها قرار میگیرد. این کار به دلیل هنری بودن، تنوع زیادی دارد و خانمها نیز میتوانند به آن وارد شوند.
در حال حاضر بسیاری از صحافان از تداخل کاری صحافان و چاپخانه داران شکایت دارند و معتقدند چاپخانه دارها با خرید دستگاههای خودکار، وظایف صحافان را انجام میدهند و این موضوع باعث ورشرستگی بسیاری از صحافان شدهاست.
از طرف دیگر، کمبود مواد اولیه و بالا رفتن قیمت آنها باعث میشود که هزینههای تمام شدۀ صحافی با درآمد ناشی از آن همخوانی نداشته باشد. در کل، بهتر است قبل از وارد شدن به این حوزه اطلاعات بیشتری از اتحادیه صحافان کسب کنید.
یکی از مهم ترین ابزار موثر در ارتقای فرهنگی یک جامعه، کتاب است. شاید به نظر برسد که با حذف شغل صحافی در زندگی مردم اتفاقی نمیافتد ولی با توجه به اینکه امروزه بحث حفظ منابع طبیعی اهمیت زیادی دارد و ماده اصلی کاغذ از درختان تامین می شود، باید برای حفظ و نگهداری کتابها و دفاتر اقداماتی صورت گیرد که یکی از این اقدامات صحافی آنهاست. حفظ کتابهای قدیمی نیز بسیار مهم است و این موضوع لزوم وجود این شغل را میرساند.
مراجعه مستقیم به صحافان و صحبت کردن با آنها و نیز مراجعه به اتحادیه صحافان میتواند اطلاعات شما را در این زمینه کاملتر کند.
منبع: فرهنگنامه مشاغل